Atje ku minaret e xhamive dhe kullat e kishave, “ndajnë” të njëjtin qiell në harmoni të plotë

Në këtë qytezë të vogël të Jordanisë, xhamitë dhe kishat janë fare pranë njëra- tjetrës, “ndajnë” të njëjtin qiell dhe respektohen e vlerësohen njëlloj.

Këtu jemi në As- Salt. Jordani. Kjo qytezë e vjetër dhe e bukur, është shpallur nga UNESCO si vendi i tolerancës dhe mikpritjes.

Me një arkitekturë ku përfshihen epoka të ndryshme, kjo qytezë përbëhet nga rrugica gjarpëruese e godina që bashkë ndajnë hapësira të përbashkëta. Kjo mënyrë jetese i ka lidhur më shumë banorët, të cilët e konsiderojnë njëri- tjetrin si një familje e madhe.

E kur fjala vjen tek besimi dhe feja, shembulli më i mirë është një godinë ku të krishterë e muslimanë shpesh falen së bashku.

BBC i ka kushtuar një artikull mjaft interesant këtij qyteti, të cilin e gjeni më poshtë të plotë. Artikulli në formë reportazhi u përgatit nga Marta Vidal, gazetare e BBC.

Ezani i lindjes së diellit jehoi nëpër një luginë ende të përgjumur, ndërsa rrezet e para të diellit ndriçuan shtëpitë prej guri gëlqeror të artë, të grumbulluara në shpatet e tre maleve.

“Allahu Ekber” (“Zoti është i madh”), zëri i muezinit u ngrit mbi kupolat e qytetit. “Hajya ‘ala-s-salah” (“Nxitoni në namaz”), thirrën altoparlantët nga minaret që mbulojnë peizazhin e thyer. Pak momente më vonë, rrugët gjarpëruese të qytetit u mbushën me zilen e kambanave të kishës që lajmëronin meshën e mëngjesit.

Jemi në As- Salt, në vendin më të ri të trashëgimisë botërore (të UNESCO) në Lindjen e Mesme. Kjo qytezë e vogël, ku minaret e xhamive dhe kullat e kishave, ndajnë të njëjtin qiell, u cilësua si vendi i tolerancës dhe mikpritjes”.

I vendosur në udhëkryqin e tregtisë dhe pelegrinazhit, midis Detit Mesdhe dhe Gadishullit Arabik, As-Salt u rrit në një qytet të lulëzuar në fund të shekullit të 19-të, gjatë një periudhe reformash që synonin të “modernizonin” Perandorinë Osmane.

Në qendrën historike të qytetit, qindra ndërtesa gëlqerore të trashëgimisë – që datojnë nga fundi i shekullit të 19-të dhe fillimi i shekullit të 20-të – me dyer të harkuara, kolona të gdhendura dhe dritare të larta që shkëlqenin në diell.

“Ndërtesat me gurë të verdhë janë të rëndësishme, por nuk janë arsyeja pse As-Salt është kaq unike,” tha Thaira Arabiyat, një pronare dyqani që trajnon gratë vendase në punimet tradicionale me gjilpëra, ndërsa më mbushi një filxhan kafe.

U ulëm të rrethuar me fustane dhe shalle të qëndisura në dyqanin e saj të vogël në qendër të qytetit, ku e gjeta fillimisht duke qepur skajet e lidhura me nyjë të një shemagh, një shall tradicional jordanez. Ajo e ndërpreu punën për të më treguar më shumë për vendlindjen e saj.

 “Ajo që e bën këtë qytet kaq të veçantë janë njerëzit këtu, mirësia e tyre,” tha Arabiyat pasi ma mbushi filxhanin për herë të dytë.

Më pas ajo më pyeti: “A ke ngrënë mëngjes? Eja të hamë bashkë”.

Ndërsa eksploroja rrugët gjarpëruese të qytetit dhe rrugicat e ngushta, mora ftesa të përsëritura për drekë, kafe ose çaj. Traditat e mikpritjes dhe bujarisë ndaj vizitorëve kanë rrënjë të thella në As-Salt. Për shekuj, qyteti ishte një ndalesë e rëndësishme për tregtarët dhe pelegrinët në rrugën e tyre për në Jerusalem, Damask, Bagdad ose Mekë. Banorët do të mirëpritnin vizitorët dhe do t’u ofronin atyre ushqim dhe akomodim.

Në shekullin e 19-të, As-Salt u bë selia administrative e rajonit, duke tërhequr tregtarë me prejardhje të ndryshme fetare dhe kulturore. Shumë përfunduan duke u vendosur në kodrën e qytetit, duke krijuar lagje të begata ku fiset lokale beduine përziheshin me tregtarë dhe zejtarë levantinë.

“As-Salt u bë një vend takimi midis lindjes dhe perëndimit, midis shkretëtirës dhe qendrave urbane,” tha Ayman Abu Rumman, ish-drejtor i turizmit në qeverinë lokale Balqa (një nga 12 qeveritë e Jordanisë), duke shtuar se diversiteti i qytetit është reflektuar në arkitekturën e tij.

Shembulli më i mirë i përzierjes së qytetit të stileve osmane, ndikimeve evropiane dhe traditave vendase mund të jetë Shtëpia luksoze e Abu Jaber, e ndërtuar në gur gëlqeror lokal me tavane me afreske italiane, dritare xhami me njolla Art Nouveau, kolona të zbukuruara dhe pllaka qeramike nga Siria.

Shtëpia i përkiste Ebu Xhaberit, një familje e pasur tregtare që u vendos në Es-Salt në fund të shekullit të 19-të. Në vitin 2009, ndërtesa u shndërrua në një muze që i çon vizitorët përmes historisë dhe traditave të qytetit osman.

Kur Amani u zgjodh kryeqyteti i Emiratit të Transjordanisë në 1928, As-Salt humbi rëndësinë e tij rajonale. I kursyer nga urbanizimi intensiv i Amanit, As-Salt ka arritur të ruajë karakterin e tij.

Për arkitektin jordanez Rami Daher, i cili përgatiti dosjen e nominimit të qytetit për listën e Trashëgimisë Botërore, qyteti është unik jo vetëm për shkak të ndërtesave historike gëlqerore, por edhe për shkak të mënyrës se si ka ruajtur traditat e mikpritjes dhe tolerancës gjatë shekujve.

“Topografia e qytetit ka nxitur një ndjenjë komuniteti dhe afërsie. Fqinjët jetojnë shumë afër njëri-tjetrit dhe e mbështesin njëri-tjetrin në mënyra të ndryshme,” tha ai.

Një rrjet shkallësh të ndërlidhura, oborre të përbashkëta dhe sheshe publike ka inkurajuar zhvillimin e një shoqërie tolerante, me shumë besime dhe ka sjellë ndjenjën e përkatësisë në një hapësirë ​​të përbashkët.

Shumica e ndërtesave tradicionale kanë oborre ose tarraca të përbashkëta ku fqinjët mund të gatuajnë, hanë dhe pinë së bashku.

“Njerëzit këtu jetojnë ende sikur të jenë pjesë e së njëjtës familje, nuk ka ndarje mes tyre,” tha Abu Rumman, ndërsa u ulëm së bashku në një dhomë në muzeun Abu Jaber me një pamje panoramike të maleve të qytetit.

Ai bëri me shenjë drejt sheshit përballë muzeut, ku burra të moshuar me prejardhje të ndryshme takohen çdo ditë për të luajtur tavëll dhe “manqala”, një lojë e lashtë tavoline e popullarizuar nga osmanët. Më pas ai tregoi xhaminë dhe kishën përballë saj.

“Kisha është përballë xhamisë dhe ata ndajnë të njëjtën hyrje”, tha ai. “Muslimanët dhe të krishterët marrin pjesë në festimet e njëri-tjetrit. Ata ndajnë atë që kanë me fqinjët e tyre.”

Kjo është ndoshta më e dukshme në kishën më të vjetër të qytetit. E ndërtuar në vitin 1682 rreth një shpelle ku thuhet se Shën Gjergji iu shfaq një bariu, kisha njihet në arabisht si Al-Khader, një figurë islame e sinkretizuar me Shën Gjergjin në rajon.

Të krishterët dhe muslimanët shkojnë atje për t’u lutur, të gjithë janë të mirëpritur. Pjesa e brendshme prej guri e harkuar e kishës, është plot me ikona dhe mozaikë që përshkruajnë Shën Gjergjin duke vrarë dragonj, dhe ajo që ka mbetur nga shpella vizitohet nga njerëz me prejardhje të ndryshme që vijnë për të ndezur qirinj dhe lënë urime të shkruara me dorë.

“Të krishterët dhe muslimanët shkojnë atje për t’u lutur, të gjithë janë të mirëpritur,” tha Sabreen Dababneh, e cila punon në kishën ortodokse fqinje, Fjetja e Virgjëreshës Mari.

Dababneh më tha se kjo harmoni ndërfetare është ajo që e bën Es-Salt kaq të veçantë.

“Rojtari i kishës që punon me mua, Ali, është musliman,” tha ajo.

“Nuk ka dallime mes nesh. Ne jetojmë këtu si vëllezër dhe motra.”